Polityka AML / CFT – Kim jest „PEP”?

Osoba zajmująca eksponowane stanowisko polityczne.

Pojawiający się w słowniku praktyków AML skrót „PEP” oznacza Politically Exposed Person czyli osobę zajmującą eksponowane stanowisko polityczne.

Uznaje się, że osoby z szeroko pojmowanych kręgów politycznych mogą wykorzystywać swoje stanowisko w procederze prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Jest to spowodowane np. wyższą ekspozycją na łapownictwo, czy dostępem do nierzadko ogromnych środków publicznych. To powoduje, że w przypadku PEP przyjmuje się zwiększony stopień ryzyka.

Zgodnie z ustawą AML, definicja PEP obejmuje osoby zajmujące znaczące stanowiska publiczne lub pełniące znaczące funkcje publiczne wyższego szczebla.

Definicję ustawową określenia PEP możemy wyjaśnić na najbardziej podstawowych przykładach.

Kim jest PEP według ustawy o AML/CFT?

• Politycy – szefowie państw, rządów, ministrowie, sekretarze stanu, posłowie, posłowie do Parlamentu Europejskiego, senatorowie
• Zarząd Skarbu Państwa – członkowie organów spółek państwowych lub takich, których ponad połowa akcji/udziałów jest w posiadaniu Skarbu Państwa
• Samorząd terytorialny – wojewoda, wicewojewoda, marszałek województwa, starosta i jego zastępcy, burmistrz, wójt, prezydent miasta
• Organizacje międzynarodowe – osoby sprawujące funkcje zarządcze, np. szefowie, dyrektorzy i ich zastępcy
• Sądownictwo – sędziowie sądów najwyższych, trybunałów konstytucyjnych
• Polityka zagraniczna – ambasadorowie
• Wojsko i Policja – wyżsi oficerowie wojskowi, Komendant Główny Policji

Dlaczego w przypadku IO istotne jest sprawdzenie, czy mamy do czynienia z PEP-em?

IO muszą stosować wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego w przypadku pozytywnej weryfikacji PEP-ów oraz osób powiązanych – pod groźbą sankcji!

Czy w przypadku PEP-a zagranicznego i krajowego poziom ryzyka prania pieniędzy jest różny?

• jeszcze kilkanaście lat temu Financial Action Task Force (FATF) uważało, że „swój” PEP oznacza mniejsze ryzyko prania pieniędzy
• obecna Ustawa AML nie dokonuje takiego wartościowania – PEP to PEP, niezależnie od kraju pochodzenia i oznacza wyższe ryzyko prania pieniędzy

Osoby powiązane z PEP

Ustawa AML zobowiązuje IO do weryfikacji także osób powiązanych z PEP. W odniesieniu do takich osób stosuje się wszelkie procedury analogicznie jak w przypadku PEP-ów.

Wyróżnić można dwie kategorie osób powiązanych z PEP:

• Członkowie rodziny PEP-ów – oczywiście nikt nie bierze pod uwagę przysłowiowej piątej wody po kisielu. Chodzi o najbliższych członków rodziny dla PEP-a czyli małżonków, konkubentów, dzieci i rodziców
• Bliscy współpracownicy PEP-ów – chodzi o osoby, które w związku z prowadzoną działalnością współpracują z PEP-ami. Wyróżnić można osoby, które:
  • wraz z PEP-em są beneficjentami rzeczywistymi spółek, trustów, bądź innych podmiotów,
  • wraz z PEP-em pozostają w bliskich stosunkach zważywszy na prowadzoną działalność gospodarczą,
  • co prawda są samodzielnym beneficjentem rzeczywistym spółek, trustów, bądź innych podmiotów, ale w rzeczywistości to „ukryty” PEP osiąga korzyści

Weryfikacja PEP-ów

Metoda identyfikacji osób zajmujących eksponowane stanowiska polityczne nie została określona w Ustawie AML. IO pozostawiono w tym zakresie dowolność, natomiast w praktyce pomocne mogą być:

• Oświadczenie PEP – istotnym narzędziem w rękach IO może być obowiązek złożenia oświadczenia klienta/beneficjenta rzeczywistego w zakresie tego, czy dana osoba jest PEP-em, bądź jest w jakiś sposób powiązana z PEP. Takie oświadczenie powinno być składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.
• Lista Ministerstwa Finansów – zawiera zamknięty spis krajowych PEP (zob. Rozporządzenie Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 27 lipca 2021 r. w sprawie wykazu krajowych stanowisk i funkcji publicznych będących eksponowanymi stanowiskami politycznymi).
• Listy sporządzane przez organizacje międzynarodowe – jeżeli organizacja międzynarodowa ma siedzibę w Polsce, to zobowiązana jest do upublicznienia na swojej stronie WWW listy stanowisk i funkcji definiowanych jako eksponowane stanowiska polityczne.
• Komercyjne wykazy PEP – przyjmują różnoraką postać: wyszukiwarki, listy, element zewnętrznego oprogramowania usprawniającego procesy AML. W skrócie – pomagają sprawdzić status PEP/osoby powiązanej wyszukując po nazwisku lub sprawowanej funkcji.

Pozytywne zweryfikowanie danej osoby jako PEP nie wyklucza nawiązania stosunków gospodarczych.

Stosunki gospodarcze z PEP-em wymagają jednak szczególnych procedur:

1. IO zobligowane jest stosować ŚBF wobec PEP-ów
2. zgoda kadry kierowniczej wyższego szczebla na nawiązanie lub kontynuację współpracy z PEP
3. ustalenie majątku PEP-a oraz źródła jego pochodzenia
4. wzmożone monitorowanie stosunków gospodarczych klienta
5. dodatkowe procedury w przypadku IO będących zakładami ubezpieczeń – przed przeniesieniem praw z umowy lub wypłatą świadczenia weryfikują status PEP
   • Stwierdzenie wyższego ryzyka prania pieniędzy – należy dokonać pogłębionego badania stosunków gospodarczych z PEP oraz poinformować kadrę kierowniczą wyższego szczebla o zamiarze wypłaty świadczenia

Jak długo PEP pozostaje pod lupą IO?

IO muszą stosować ŚBF nawet wtedy, gdy klient/beneficjent rzeczywisty przestaje piastować politycznie eksponowane stanowisko.

Rzecz jasna nie jest to nieograniczone czasowo. IO muszą na bieżąco badać, czy w dalszym ciągu z byłym PEP-em wiąże się podwyższone ryzyko prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

Ważne! Gdy PEP przestaje być PEP-em to IO ma obowiązek stosować środki przewidziane dla PEP tak długo jak będzie to potrzebne, a przynajmniej jeszcze przez 12 miesięcy.

Przeczytaj FlipBook z cyklu Polityka AML/CFT cz. 4