72 godziny sprawiedliwości

Blokada pieniędzy na rachunku bankowym oznacza sytuację, w której ich właściciel nie ma możliwości korzystania ze środków w zablokowanej kwocie. Należy pamiętać, że zablokowane mogą być nie tylko te środki, które już są obecne na danym rachunku, ale również środki, które zasilą konto. Co więcej wyróżniamy również instytucję wstrzymania transakcji rozumianą jako czasowe ograniczenie korzystania i dysponowania wartościami majątkowymi polegającą na uniemożliwieniu instytucjom finansowym lub bankom dokonywania określonych transakcji zleconych przez właściciela rachunku.

Przepisy ustawy Prawo bankowe nakłada ą na banki obowiązki w zakresie przeciwdziałania wykorzystywaniu swojej działalności dla celów mających związek z przestępstwa mi prania brudnych pieniędzy (art. 299 kk.) oraz finansowania terroryzmu (art. 165a kk). Jeśli bank lub instytucja finansowa zidentyfikuje działania, które mogą wypełniać znamiona wyżej wymienionych przestępstw zastosowanie będzie miała odrębna procedura z ustawy o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy, zaś w przypadku zidentyfikowania pozostałych przestępstw (np. przywłaszczenia) wykorzystuje się procedurę przewidzianą w Prawie bankowym.

Nie jest jednak tak, że procedura blokady rachunku bankowego jest inicjowana jedynie przez zainteresowane banki. Jest to bowiem niezwykle przydatny środek to zapobiegania i zabezpieczania się przed utratą należących do nas środków. Sprawnie działający pełnomocnik przy wykorzystaniu omawianej instytucji jest w stanie skutecznie ograniczyć potencjalne straty swoich klientów i ochronić jego majątek. Dlatego, kiedy do kancelarii trafiają Klienci, którzy podejrzewają, że z firmowego konta „znikają” pieniądze, czasem nie wystarczy jedynie zawiadomienie prokuratury i długotrwałe oczekiwanie na wszczęcie postępowania przygotowawczego – w tym czasie cały majątek spółki może już zostać skutecznie „wyprowadzony”. W takich wypadkach szczególnie istotne jest działanie prewencyjne.

Zadaniem pełnomocnika jest doprowadzenie do całkowitego zabezpieczenia interesów Klienta, dlatego w takich przypadkach szczególnie uzasadnione jest równoległe zwrócenie się do banku i prokuratora. Należy zwrócić uwagę, że sam bank (bez postanowienia prokuratora) jedynie na podstawie zawiadomienia dokonanego przez klienta ma możliwość blokady rachunku na 72 godziny – te trzy doby mogą okazać się kluczowe dla zapobiegnięcia dokonania przestępstwa, a przynajmniej dla uchronienia aktywów.

Nie jest jednak oczywistym, że bank niezwłocznie po uzyskaniu od Klienta pisma informującego o możliwości popełnienia przestępstwa dokona blokady rachunku. Istotne jest przedstawienie  instytucji finansowej odpowiednich argumentów, nakreślenie istoty sprawy oraz zasygnalizowanie jakie konsekwencje może ponieść bank, jeśli wykaże się opieszałością w sprawie. Na mocy obowiązujących przepisów prawa, w razie uzasadnionego podejrzenia wykorzystywania działalności banku do celów związanych z przestępstwem, bank ma obowiązek zawiadomić właściwą prokuraturę lub policję. Co więcej doktryna wskazuje jednoznacznie, że postępowanie banku jest tutaj obciążone koniecznością zachowania należytej staranności.

Abstrahując od działań podejmowanych bezpośrednio przez bank, równolegle niezmiernie istotna jest współpraca z prokuraturą. Niejednokrotnie w praktyce zdarza się, że jedynie bezpośredni kontakt z prokuratorem prowadzącym postępowanie przyniesie wymierne efekty, gdyż instytucja blokady bankowej, którą nałożyć może bezpośrednio prokurator jest stosunkowo nowym rozwiązaniem, a co za tym idzie prokuratorzy niejednokrotnie obawiają się jej zastosowania. To kolejny argument potwierdzający tezę, że umiejętna komunikacja ze strony pełnomocnika, który zna i rozumie mechanizmy jakimi rządzi się postępowanie karne oraz instytucje finansowe, jest w stanie realnie pomóc Klientowi.

Uzyskanie dla Klienta blokady rachunku bankowego to pewien sukces, jednak jest to dopiero początek postępowania przygotowawczego. Kolejnymi koniecznymi krokami jest doprowadzenie do wszczęcia śledztwa oraz uzyskania zabezpieczenia majątkowego dla klienta. Należy podkreślić, że ta instytucja z pogranicza prawa karnego i bankowego rzeczywiście działa, a wzmożone zaangażowanie pełnomocników, przy ścisłej współpracy z prokuratorem, niejednokrotnie pomaga ocalić środki pieniężne przed ich całkowitym wytransferowaniem z rachunków Klienta.

Na mocy obowiązujących przepisów prawa, w razie uzasadnionego podejrzenia wykorzystywania działalności banku do celów związanych z przestępstwem, bank ma obowiązek zawiadomić właściwą prokuraturę lub policję – jeśli tego nie zrobi może zostać pociągnięty do odpowiedzialności.

Składając takie zawiadomienie o uzasadnionym podejrzeniu wykorzystywania działalności banku w celu ukrycia działań przestępczych, bank ma prawo przekazać prokuratorowi lub policji informacje objęte tajemnicą bankową. W takiej sytuacji prokurator nie musi występować z wnioskiem do sądu okręgowego o uchylenie tajemnicy bankowej. Następnie prokurator może w ciągu 72 godzin wydać postanowienie o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania, o którym niezwłocznie zawiadamia właściwy bank. W przypadku wszczęcia postępowania może on w drodze postanowienia wstrzymać określoną transakcję lub dokonać blokady środków na rachunku na czas oznaczony, nie dłuższy niż 3 miesiące od otrzymania zawiadomienia (w przypadku przestępstw z art. 299 k.k. oraz 165a k.k. ten okres to 6 miesięcy). Tak jak na większość postanowień prokuratora tak i na postanowienie o blokadzie rachunku bankowego przysługuje zażalenie, które należy wnieść w terminie 7 dni od jego doręczenia.

Jeżeli prokurator podejmie decyzję o wszczęciu postępowania, może wydać dwa rodzaje postanowień. Może zdecydować o kontynuacji blokady środków zgromadzonych na rachunku bankowym. Może też zdecydować tylko o wstrzymaniu określonej transakcji. W obu wypadkach maksymalny termin to nie dłużej niż 3 miesiące. Postanowienie prokuratora powinno wskazywać zakres, sposób i termin wstrzymania transakcji lub blokady środków na rachunku. Warto też podkreślić, że w dalszej kolejności prokurator powinien w terminie 3 miesięcy, liczonym od otrzymania zawiadomienia banku, wydać postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym lub postanowienie w przedmiocie dowodów rzeczowych.

Po dokonaniu blokady rachunku bankowego, jego posiadacz nie może swobodnie dysponować środkami na nim zgromadzonymi, nie może ich również wypłacać. Można powiedzieć, że środki znajdujące się na rachunku są niejako „zamrożone” na okres oznaczony w postanowieniu prokuratora i na ten czas dostęp do nich jest praktycznie niemożliwy.

Jednocześnie podkreślić należy, że przepisy ustawy zwalniają bank z odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną posiadaczowi rachunku z powodu ustanowienia blokady i dokonania
zawiadomienia w trybie omawianego przepisu.

Instytucja blokady rachunku bankowego i jej odpowiednie zastosowanie może być naprawdę skuteczną metodą zabezpieczenia majątku spółki przed jego „wyprowadzeniem”. Nie jest to jednak narzędzie „proste w obsłudze” i to zarówno dla strony pokrzywdzonej jak i dla samej prokuratury, czy instytucji finansowych. Liczy się tu zarówno czas, umiejętny dobór argumentów przedstawianych bankowi i oskarżycielowi publicznemu, ale również, a może przede wszystkim doświadczony pełnomocnik.